ÇANKIRI'da hayata geçirilen 'Tuz Ekspresi' ile birlikte başta Başkent Ankara olmak üzere yurdun dört bir yanından gelen yerli turistlerin Tuz Mağarası'na gösterdikleri yoğun ilgi, şehir merkezinde 'tuz' satışlarını artırınca bazı fırsatçılar (!) da satışlarında 'İran tuzu' ya da başka yollarla edinilmiş tuzları pazarlamaya başladılar.
Dışarıdan gelerek 'Çankırı tuzu' alan çok sayıda yerli turistin bu konudaki şikayetlerini toplayan, iş insanı ve Çankırı Konfederasyon Başkanı Kaptan Mustafa Can, şikayete bahis numune tuzları, bünyesinde barındırdığı CARMED İlaç tarafından TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi'nde teste tutulmasını sağladı.
TÜBİTAK'ta yapılan kimyasal analizler "Çankırı Kaya Tuzu" adıyla satılan iki ürün arasında büyük farklar olduğunu ortaya koydu.
İlk numune Çankırı kaya tuzu mağarasından alınırken, ikinci numune aynı isimle satılan ancak mağaradan çıkmadığı düşünülen başka bir ürüne aitti. Sonuçlar, iki tuzun kimyasal yapısında ciddi farklılıklar bulunduğunu gösterdi.
GERÇEK 'ÇANKIRI KAYA TUZU'NUN KİMYASAL İMZASI
TÜBİTAK raporuna göre mağaradan çıkarılan gerçek "Çankırı Kaya Tuzu"nda:
Sodyum (Na): 311.766 mg/kg
Magnezyum (Mg): 3,95 mg/kg
Kalsiyum (Ca): 42,26 mg/kg
Bor (B): 2,26 mg/kg
Silisyum (Si): 2,6 mg/kg
Demir (Fe): 1,2 mg/kg
Fosfor (P): 68,3 mg/kg değerleri tespit edildi. Bu oranlar, binlerce yıldır yeraltında doğal filtrasyondan geçen, mineralli ve ağır metal oranı düşük saf Çankırı tuzunun karakteristik profilini yansıtıyordu.
'SAHTE TUZ'DA DENGESİZ ELEMENT PROFİLİ
Yapılan analizler sonucu yine piyasada 'Çankırı Kaya Tuzu' diye satılan diğer örnekte ise:
Magnezyum: 173,7 mg/kg
Alüminyum: 31,7 mg/kg
Kalsiyum: 1325 mg/kg
Fosfor: 90,2 mg/kg
Bor: 3,89 mg/kg gibi yüksek ve doğal olmayan oranlar gözlendi. Bu sonuçlar, ürünün yeraltı mağara tuzu değil; Yüzeydeki tortul veya karışık kaynaklı tuz olabileceğini düşündürdü.
Ayrıca ağır metal dengesizliği (örneğin bakır, çinko, mangan gibi) insan sağlığı açısından da risk oluşturabileceği belirtildi.
UZMANLARDAN ÇÖZÜM ÖNERİSİ: TUZ MÜHRÜ VE TKEL STANDARDI
Çankırı Kaya Tuzu'nda ortaya çıkan bu tartışmalı durum; Gerçek "Çankırı Kaya Tuzu"nun coğrafi işaret ve menşei koruma kapsamına alınması gerektiğinin önemini gözler önüne seriyor.
Çalışmayı yaptıran iş insanı Kaptan Mustafa Can’ın TÜBİTAK tarafından ortaya çıkartılan 'analiz raporları' sonrası kafalarda oluşacak soru işaretlerini ortadan kaldıracak bir çözüm önerisi de var.
Kaptan Can'a göre 'çözüm' basit bir organizasyonda yatıyor. Şöyle ki:
"Her tuz bloğu mağaradan çıkarılırken belediye ya da İl Tarım Müdürlüğü'nden iki çalışan nezaretinde mühürlenmeyle beraber 'Çankırı Kaya Tuzu' ibaresiyle tek kalıpta satılmalı. Bu uygulama hayata geçirilirse, Çankırı Kaya Tuzu'nun marka değerinin korunmasının yanında, fiyatlar da tıpkı Tekel döneminde olduğu gibi sabit ve denetimli hale gelir. Böylece 'sahte ürün'ün piyasada dolaşımı engellenir. Böylelikle nihai tüketici de 'Çankırı kaya tuzu aldım' derken gerçekten Çankırı kaya tuzunu tükettiğinden emin olur."
ÇANKIRI KAYA TUZU'NUN KORUNMASI, MİLLİ DEĞERLERİN KORUNMASIDIR
Çankırı kaya tuzu, Türkiye’nin doğal miraslarından biridir. Milyonlarca yıl öncesine uzanan bu mağaralar, sadece bir tuz kaynağı değil, aynı zamanda şifa, turizm ve ekonomik katma değer merkezidir. Ancak sahte ve karışık tuzların piyasaya "Çankırı" etiketiyle sürülmesi hem halk sağlığını hem de yöresel markalaşmayı tehdit ediyor.
SONUÇ
TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi'nde yapılan son analiz, Çankırı kaya tuzunun yalnızca jeolojik bir ürün değil, kimyasal olarak da benzersiz bir miras olduğunu bir kez daha kanıtladı.
Gelinen noktada; Başta İl Tarım Müdürlüğü olmak üzere, Merkez Belediye'nin ve üreticilerin ortak hareket etmesiyle, "Çankırı kaya tuzu"nun coğrafi işaretli olması güzel bir girişim ancak sertifikalı ve denetimli bir ürün haline gelmesi artık kaçınılmaz olduğu çok net olarak görülmekte.
Aksi durum, 'Çankırı Kaya Tuzu'nun geleceğini büyük bir risk altına atarken, ticari kurnazlıklara giren önemli bir kesimin de haksız kazanç sağlamasına vesile olacaktır.