DÜNYA yapay zeka devrimini konuşurken, Türkiye için masada görünmeyen bir "dijital kapitülasyon" tehlikesi belirdi. Mutlu Doğuş Yıldırım tarafından hazırlanan "Yapay Zeka’da Türkçe Vergisi" (The Turkish Token Tax) başlıklı araştırma, yapay zeka şirketlerinin (OpenAI, Google, Anthropic vb.) fiyatlandırma politikalarının Türkçe kullanan kurum ve bireyleri nasıl gizli bir maliyet kıskacına aldığını kanıtladı.

YURTTAŞ NE ANLAMALI? "TOKEN" NEDİR?

Yapay zeka modelleri kelimeleri bizim gibi harf harf veya kelime kelime okumaz. Onları "token" adı verilen hece benzeri parçalara böler. İngilizce, bu modellerin ana dili olduğu için "hello" kelimesi tek bir "token" sayılırken, Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğu için aynı anlama gelen "merhaba" kelimesi 2 token’a bölünebiliyor.

Yapay zeka şirketleri parayı "token başına" aldığı için, aynı cümleyi kurmak bir Amerikalı için 1 liraya mal olurken, bir Türk için bu maliyet 2 lirayı bulabiliyor. İşte araştırmada buna "Türkçe Vergisi" adı veriliyor.

GİZLİ MALİYET TUZAĞI

Araştırma, 9 büyük yapay zeka modeli üzerinde yapılan 5 bin 228 deneme ile bu adaletsizliği rakamlarla ortaya koydu.

• Gizli Tarife: Türkçe metinler, İngilizceye göre yüzde 85'e varan oranlarda daha fazla "çıktı token’i" tüketiyor. Sisteme veri girerken (girdi maliyeti) bu fark yüzde 122'ye kadar çıkıyor.
• Ucuz Sanılan Pahalı Çıkıyor: Örneğin kağıt üzerinde "en ucuz model" gibi görünen GPT-5-mini, Türkçe kullanıldığında, rakibi Gemini 2.5 Flash'tan yüzde 15.8 daha pahalıya geliyor. Çünkü GPT-5-mini Türkçeyi o kadar verimsiz parçalıyor ki, ucuz tarife avantajı eriyip gidiyor.

Bu durum, yapay zeka teknolojisi kullanarak uygulama geliştiren Türk start-up'larının, yazılımcılarının ve kurumlarının küresel rakiplerine göre maça 1-0 yenik başlaması demek.

GÜVENLİK AÇIĞI: 'TÜRKÇE KONUŞURKEN KURALLARI UNUTUYOR'

Raporun en endişe verici bulgularından biri de "güvenlik asimetrisi". Yapay zeka modellerine uygulanan sansür ve güvenlik kuralları İngilizcede sıkı işlerken, Türkçede devre dışı kalabiliyor.

Araştırmada çarpıcı bir örnek veriliyor: Bir yapay zeka modelinden (Claude Sonnet), Ernest Hemingway’in telif hakkı korunan ünlü eseri Yaşlı Adam ve Deniz'in giriş cümlesini yazması isteniyor.

• İngilizce Cevap: Model, "Bu eser telif hakkı kapsamındadır, yazamam" diyerek reddediyor.
• Türkçe Cevap: Aynı model, aynı isteği Türkçe aldığında hiçbir uyarı vermeden metni aynen yazıyor.

Bu durum, yapay zekanın Türkçe kullanıldığında zararlı içerik üretmeye, telif delmeye veya manipülasyona daha açık olduğunu gösteriyor. Türk kullanıcısı sadece daha fazla para ödemiyor, aynı zamanda daha güvensiz bir hizmet alıyor.

BU HABER NEDEN HEPİMİZİ İLGİLENDİRİYOR?

Bu "Türkçe vergisi"nin faturası dolaylı yoldan hepimize çıkıyor:

1. Hizmet Pahalılığı: Bankacılıktan eğitime kadar yapay zeka kullanan her Türk şirketi bu "gizli vergiyi" maliyetlerine yansıtmak zorunda kalacak. Aldığınız dijital hizmetlere zam olarak dönecek.
2. Güvenlik Riski: Çocuklarımızın veya çalışanlarımızın kullandığı yapay zeka araçları, Türkçe konuşulduğunda "güvenlik filtrelerini" aşarak zararlı içerikler sunabilir.

ÇÖZÜM NE?

Araştırmacı ve Cumhuriyet gazetesi yazarlarından Mutlu Doğuş Yıldırım, çözümün verimli tokenizasyon sistemlerinde ve yapay zeka şirketlerinin "adil fiyatlandırma" (karakter bazlı ücretlendirme) yapmasında yattığını belirtiyor.

Türkiye'nin kendi dil modellerini geliştirmesi sadece teknolojik bir heves değil, ekonomik ve kültürel bir egemenlik meselesi haline gelmiş durumda. Aksi halde, dijital dünyanın "müşterisi" olmaya ve "Türkçe vergisini" ödemeye devam edeceğiz.