Çankırı aile lâkapları

Çankırı Araştırmacısı rahmetli Mustafa Soydan (1943-2001), 1993 yılında "Çankırı Aile Lâkapları" kitabını yayınladı. Bir yerleşimin, bir yörenin dokusunun, kültürünün ve yaşamının sosyolojik kodlarını taşıyan lakaplar konusunda yazılan bu kitap Çankırı için ilk olma özelliğini taşıyan çok kıymetli bir kaynaktır.

Soyadı Kanunu’nun yürürlüğe girdiği 21 Haziran 1934’den önce herkesin soyunu belirten birer aile lakabı vardı. Soyadı kanunu çıkınca, belli bir süre içinde herkesin bir soyadı alması mecburiyeti getirildi. Nüfus memurluk ve müdürlüklerine kitapçıklar, emirler gönderildi. Çoğu vatandaşın var olan aile lakabını almak, tescil ettirmek gibi bir düşüncesi ve hazırlığı yoktu. Halk bunu Osmanlı'dan gelen her şeyi reddetme ve inkâr psikolojisi ortamında zannetti ki, “bütün aile ve sülale lakapları silinecek”, başka bir lakap veya soyadı alınacaktı. Az sayıda aile soylarının adını yani aile lakaplarını soyadı olarak kullanmıştır. Genelde, herkes nüfus memurunun insafına kalmış, o anda memurun canı ne isterse, "Senin soyadın Demir olsun, Bakır olsun, yıldız olsun..." gibi o gün için rastgele soyadları verilmiştir. Halk "Ben bu soyadını istemem, benim ve ailemin bu soyadı ile bir alâkası yoktur. Ailemin lâkabı şudur, bunu istiyorum..." dememiş, diyememiştir. Bunun sonucunda, yurt çapında olduğu gibi bütün Çankırılıların da eski lakapları maalesef bir kenarda kalmış, unutulmuş ve yeni soyadlarıyla tanınmaya başlamışlardır. Soyadı kanunu Türkiye çapında yanlış uygulanmıştır. Çok az sayıda insanımız da mahkeme kararları ile aslî aile lakaplarını soyadı olarak sonradan almıştır. Çankırı’da "Ahıskalıoğlu lakabıyla bilinen Mustafa Soydan", kitabını çıkarma nedenini şöyle izah ediyordu:

"Yaklaşık 4.000 yıllık tarihe sahip olan, Yâran diyarı Çankırı’mızın tarihi, coğrafyası, dili, ekonomisi, çeşitli zenginlikleri ve diğer konularında pek çok araştırma, inceleme ve derleme çalışmaları yapılmıştır. Ancak mahalli kültürümüzün bir parçası olan, aile lâkapları konusunda kapsamlı ve detaylı bir inceleme ve derleme yapılmamıştır. İşte bu kültürel boşluğun doldurulması için birkaç yıldan beri yaptığım, derleme çalışmalarımı bir kitapta toplamayı uygun buldum. Zira bir fikir adamımız diyor ki; 'Hâl; geçmişin toplamı, geleceğin tohumudur.'"

Ahıskalıoğlu "Çankırı Aile Lâkapları" kitabının Şunuş’unda da şu satırlara yer veriyordu:

"Türk tarihi tetkik edildiğinde, devlet ve millet hizmetlerinde bulunan başarılı olmuş, pek çok devlet büyüğünün belirli lâkaplarla anıldığı hemen görülecektir. Bu durum, mahalli ölçekte ele alındığında, yöre ailelerinin belirli lâkaplarda nitelendirme geleneğinin güçlü olması ile açıklanabilir. Genelde lâkap sahibi aileler, bu lâkapla tanınmayı benimsemişlerdir. Ayrıca lâkabın toplum içinde söz konusu aileyi belirleyici bir niteliği vardır. Bunun yanında aile lâkaplarının, kamu vicdanına, hukuka ve ahlaki değerlere aykırı olmaması genel belirleyici faktördür. Çankırı’daki aile lâkaplarının hemen tamamının ailelerin toplumda oluşturdukları kanatlara göre adlandırıldığı görülecektir. Ahıskalıoğulları, Desticiler, Karakülâhoğulları, Şatıroğulları gibi...
Yıllara sâri araştırmalarımız sonucunda, "altı yüzün üzerinde..." aile lâkabı tespit ettik. Ancak bunlardan bugün Çankırı’mızda yaşayan "yetmişe yakın" aile kalmıştır. Diğerlerinin ya nesli tükenmiş, ya da Çankırı dışına göç etmişlerdir. Bu arada Çankırı sevdalısı bir insan olarak, bir temennimi de belirtmeden geçemeyeceğim. Çankırı dışında yaşayan hemşerilerimin hiç olmazsa dinî bayramlarda Çankırı’daki mezarlarını ziyaret etmeleri hem bizleri, hem de yakınlarını sevindirecektir. Özellikle son elli yılda yaşanan göç dalgası nedeniyle Çankırılı birçok ailenin Çankırı ile ünsiyeti koptuğu için hayattaki bireylerine ulaşmakta zorluk çekilmektedir. Çankırı Şehir Tarihinde her birinin ayrı kıymeti olan bu köklü aileler hakkında toplanacak bilgiler, ileride Çankırı’nın birçok bilinmeyenine ışık tutacaktır."

ÇANKIRI AİLE LAKAPLARI

A) 1. Arabacılar 2. Abalılar 3. Abacılar 4. Abdallar 5. Abdoğlar 6. Abıcalar 7. Ahcolar 8. Ahmet Çavuşlar 9. Ahretlikler 10. Akgüller 11. Akçaoğulları 12. Akmanlar 13. Akyazılılar 14. Ak Mehmetler 15. Ak Kadınlar 16. Akkanatlar 17.Ala Meşlaklar 18. Allı Yelekler 19. Ali Ağalar 20. Ali Hocalar 21. Ali Şıhlar 22. Altıparmaklar 23. Alaaddinler 24. Akkızlar 25. Arazlar 26. Arap Haçcalar 27. Arap Oğulları 28. Abılalar 29. Absarılıoğlu 30. Aptiller 31. Abazalar 32. Acı Erükler 33. Ahıskalıoğulları 34. Arap Sıdıka Hanımlar 35. Arpacılar 36. Armutçular 37. Aruklar 38. Arzuhalci 39. Asaraplar 40. Asyalar 41. Asiye Hanımlar, 42. Askerağalar, 43. Astarlıoğlu 44. Âşık Musluoğlu 45. Âşıklar 46. Âşık Hasanlar 47. Ateşler 48. Ata Efendiler 49. Aval Aliler 50. Azizler

B) 1. Babadostu 2. Bacacılar 3. Baca Kuşlar 4. Bakraçlar 5. Bakraç Kapakları 6. Bal Yimezler 7. Bayraktarlar 8. Basdaklılar 9. Behçet Beyler 10. Bekmezler 11. Benli Hocalar 12. Bektaşiler 13. Beşibirlikler 14. Bevaplar 15. Bıdı Memetler 16. Bıyık Mühdûzade 17. Bitirim Ahmetler 18. Bidekler 19. Bikleğeç İbrahimler 20. Boyacılar 21. Boynu Kısaoğlu 22. Bölüğün Ahmetler 23. Buharalar 24. Burnu Büyük Osmanlar 25. Buruşuklar 26. Bornacılar 27. Bostanlılar 28. Bastı Ahmetler 29. Boklu Ömerler

C) 1. Cabalar 2. Caba Kavuklar 3. Cambazlar 4. Camgözler 5. Canlar 6. Canavarlar 7. Cansızlar 8. Cartlar 9. Cebeciler 10. Cebi Delükler 11. Ceddenler 12. Celil Babalar 13. Cevahiler 14. Cezayirler 15. Cicik Hasanlar 16. Ciğerciler 17. Cinci İmamlar 18. Civelekler 19. Civciler 20. Cin Padişahları 21. Cırıklar 22. Cizmeciler 23. Cızcızlar 24. Coruklar 25. Coşkaralar 26. Cim Boğlular 27. Cunbalar

Ç) 1. Çarıklar 2. Çatıkkaşlar 3. Çağlagözler 4. Çarliston Mehmet 5. Çakıcılar 6. Çalı Bakkalı 7. Çam Ahmetler 8. Çanaklar 9. Çaycılar 10. Çebişler 11. Çektürler 12. Çelebiler 13. Çenteler 14. Çerçiler 15. Çerkezler 16. Çevirmeler 17. Çiçiler 18. Çimiler 19. Çivitçiler 20. Çivitcioğulları 21. Çilhafızlar 22. Çobanoğulları 23. Çopurlar 24. Çoz Aliler 25. Çolak Aliler 26. Çöp Bacaklar 27. Çördüğler 28. Çopanoğulları 29. Çölkesenler 30. Çuhadırlar

D) 1. Darendeliler 2. Dallılar 3. Dalavare Ahmet 4. Daş Dibekler 5. Dalaklılar 6. Daşçılar 7. Damaklar 8. Daşkıranlar 9. Danalar 10. Davşanlar 11. Dal Göğüslüler 12. Dağlarzadeler 13. Dede Memedler 14. Demircioğulları 15. Deliler 16. Dellaller 17. Dellal Osmanlar 18. Deligözler 19. Deli Ömürler 20. Destaller 21. Desticiler 22. Demirdaşlar 23. Demir Kapulular 24. Dengiler 25. Deyboycular 26. Dedemin Ömer Fendi 27. Düdükçüler 28. Demürcülerin Hüsnü Efendi 29. Dingiller 30. Dizdarlar 31. Dodurlar, 32. Dodurgalar 33. Dobuloğulları 34. Dıbdıblar 35. Dolmacılar 36. Doruk Cevizler 37. Dullanıklar 38. Durnalar

E) 1. Ebçet 2. Ecevitler 3. Ebedoğlular 4. Efeler 5. Ekeler 6. Elifler 7. Elmalılar 8. Emür Ahmetler 9. Emür Süleymanlar 10. Esatlar 11. Esenin Memedler 12. Embelekler 13. Eşekçiler 14. Eşeği Gancıklar 15. Erkek Misin Hasan Çavuş 16. Ehlenler 17. Ericekliler 18. Eytam Müdürleri 19. Ezirganlılar 20. Etem Çavuşlar 21. Ehtamlar

F) 1. Fadiğin Mustafa Ağa 2. Falfallar 3. Faik Beyler 4. Fatiler 5. Fenerciler 6. Feti Beyler 7. Feyzi Paşalar 8. Fırıncılar 9. Fidaydalar

G) 1. Gabacaoğulları 2. Gabakçılar 3. Gaba Üsüyünler 4. Gaba Sakallar 5. Gadılar 6. Gadıağları 7. Gadı Kıranlar 8. Ganıcıoğulları 9. Gahvecioğulları 10. Gapanlar 11. Gadırdaklar 12. Gayfeci Üsüyünler 13. Gamberler 14. Gafiloğlu 15. Gantarcılar 16. Gamzeliler 17. Gamşı Guyruklar 18. Gapusuzlar 19. Gandilciler 20. Gandilcioğlu 21. Galenderler 22. Galtakçılar 23. Galciler 24. Gale Ağası 25. Gale Şıhhı 26. Gara Yılanlar 27. Gara Tavuklar 28. Gardiyanlar 29. Gara Gevrekler 30. Gara Biberler 31.Gara Aliler 32. Gara İmamlar 33. Gara Hamdi Hocalar 34. Gara Şahan 35. Gara Hacılar 36. Gambur Hakkılar 37. Gasap Salimler 38. Gasirler 39. Gasvaroğlu 40. Gavakoğlu 41. Gavalaliler 42. Gavaşlar 43. Gavukçular 44. Gavuç Hakkılar 45. Gavuç Ahmetler 46. Gınnapın Hafız 47. Gıbırlar 48. Gış Mamudlar 49. Gıyam Efeler 50. Gıyıcılar 51. Gıyısinler 52. Gızılbaşlar 53. Gız Kâtipler 54. Goçumlar 55. Goçağan Tahirler 56. Gofuroğulları 57. Golağasılar 58. Gorucular 59. Gözelaliler 60. Gözel Hafızlar 61. Gölmemedler 62. Gökfezler 63. Gözün Bebeği 64. Gümüşoğulları 65. Güçük İmamlar 66. Guşguşlar 67. Gurancılar 68. Gurbaç Korusu 69. Gurra Hocalar 70. Guru Galaycılar 71. Gurtçular

H) 1. Habeşler 2. Hacıbaşlılar 3. Hacıbayramlar 4. Hacı Evliyalar 5. Hacı Çopurlar 6. Haccanı Hacı Hasanlar 7. Hacı Kasımlar 8. Hacı Hasifler 9. Hacı Kadirler 10. Hacı Hıfsılar 11. Hacı Mazinler 12. Hacı Beyler 13. Hacı Aliler 14. Hacı Hafızlar 15. Hacı Şıhoğulları 16. Hacı Şükrüler 17. Hacı Tahirler 18. Hacı Kütükler 19. Hacı Teyfikler 20. Hacı Mahmut 21. Hacı Sadıklar 22. Hacı Vahitler 23. Hacı Şakirler 24. Hacı Yosifler 25. Hacı Makaklar 26. Hacı Osman Efendi 27. Hafız Ağalar 28. Hatemzadeler 29. Hanımkızlar 30. Handa Oynamazlar 31. Hamamcılar 32. Hamdi Çavuşlar 33. Hafız Hasımlar 34. Hanyalıoğlu 35. Hanyalılar 36. Harharcılar 37. Haşeriler 38. Hastalar 39. Hatipler 40. Hayvaroğlu 41. Hanağasılar 42. Hancıemiroğlu 43. Helvacılar 44. Hevüç Etemler 45. Hindiler 46. Hoddalaşlar 47. Hodoğlu 48. Hoşafcılar 49. Höşmerimler 50. Hüdevrişler 51. Hüllümler 52. Hüsmenler

İ) 1. İğciler 2. İğdirler 3. İğbolular 4. İpiçürükler 5. İlimonlar 6. İddanlar 7. İnekçi Hakkılar 8. İri Bekirler 9. İsfendiyaroğlu 10. İmamoğlu 11. İnandıklar 12. İngiliz Memetler 13. İslamlar 14. İspiroğlu Hafız 15. İzzetler 16. İbişler 17. İstanbulluoğlu 19. İzmirloğlu

K) 1. Karaaliler 2. Kasımoğulları 3. Kaleli Köseler 4. Karadayılar 5. Kasımağalar 6. Kartallılar 7. Kaltaklılar 8. Kâhyalıoğlu 9. Kelemaşılar 10. Karakülahoğulları 11. Karlıklar 12. Kantarcı Hoca 13. Karacabeyler 14. Kabasakallar 15. Karakullukçu 16. Karaethemler 17. Kahveçalarlar 18. Kahveci Üsüyünler 19. Kasımağalar 20. Keçeciler 21. Keçepasımlar 22. Kenbağlılar 23. Keserciler 24. Kezban Hocalar 25. Kesükler 26. Kerşahoğulları 27. Keşler 28. Kereşabanlar 29. Kirmanoğlu 30. Kiremitçiler 31. Kibarlar 32. Kirevütçüler 33. Kitapsızlar 34. Kırkdolaplar 35. Korucuoğlu 36. Kocabıyıklar 37. Kokakcılar 38. Kirkitler 39. Köpekcioğlu 40. Körefe 41. Köprülüler 42. Kösehocalar 43. Köseler 44. Köstekler 45. Köşkerler 46. Kütükçüler 47. Kürt Yusuflar 48. Könezler 49. Koçhisarlar 50. Kürdekler 51. Kırımoğlu 52. Kırbıyıklar 53. Kaderler

L) 1. Lagudi, 2. Lavlavlar 3. Leblebiciler 4. Lömenler 5. Lölükler

M) 1. Mahiler 2. Maniciler 3. Mantarlar 4. Macir Aliler 5. Malaklar 6. Marazın Mustafa 7. Maşatlar 8. Mazılar 9. Mazumlar 10. Mayalıklar 11. Maymaklar 12. Malcılar 13.Mecburi Efendi 14. Mecitler 15. Mentereciler 16. Melikürdün Hocalar 17.Mercimekler 18. Mescioğlu 19. Meryemanalar 20. Mehricanlar 21. Menevşe Osman 22. Milletin Kâmil 23. Mihimi Nalbant 24. Molla Osmanoğlu 25. Muhtarlar 26. Mukbirler 27. Muğlar 28. Mumcunun Mustafa Efendi 29. Mustameller 30. Mustanlıklar 31. Mufatoğlu 32. Mücellitler 33. Müderrisler 34. Müftüoğlu 35. Müftüler 36. Mülazımlar 37. Museviler 38. Müjdecioğulları 39. Müezzinler

N) 1. Nacatımlar 2. Nafizin Aliler 3. Nahnahlar 4. Nalbantlar 5. Nalilcioğlu 6. Nalkesenler 7. Nalkıranlar 8. Natırlar 9. Nergizler 10. Nezgitler 11. Nerioğlu

O) 1. Oduncuoğulları 2. Okkalılar 3. Ormancılar 4. Ovacılar

Ö) 1. Öksüzler 2. Ölçekler 3. Ördeğin Hasan 4. Ördekler

P) 1. Pazarcı paşalar 2. Palancılar 3. Paldımlar 4. Palabıyıklar 5. Paşa Mehmetler 6. Patpatlar 7. Patatoğlu 8. Patkavuklar 9. Payeliler 10. Petekler 11. Pehlivanlar 12. Perişanlar 13. Pertev Beyler 14. Pıtlamazlar 15. Pulcular

R) 1. Rahtıvanlar 2. Raif Beyler 3. Rayif Hocalar

S) 1. Sabuncular 2. Sahan kapakları 3. Sağır Aliler 4. Sakineler 5. Sallocular 6. Saluklar 7. Sağlepciler 8. Saraylılar 9. Saraydallılar 10. Sarı Gavaşlar 11. Sarı Hafızlar 12.Sarı Kadılar 13. Sarı Sofular 14. Sandukçular 15. Sancaktarzadeler 16. Serezliler 17. Selverler 18. Sert Yusuflar 19. Sergenler 20. Seyit Aliler 21. Sipahiler 22. Simsimler 23. Sirkeciler 24. Sırmacılar 25. Sıçtımoğlu 26. Sofu Hocalar 27. Solakoğulları 28. Subaşılar 29. Sucular 30. Su İttiler 31. Süt Emmezler 32. Sütcağalar 33. Sıçan Hamdiler 34. Saatçi Hocalar 35. Semerciler

Ş) 1. Şahin Osmanlar 2. Şamlılar 3. Şamsutlar 4. Şakir Hocalar 5. Şakir Onbaşılar 6. Şakşaklar 7. Şakşaklar 8. Şakir Ağalar 9. Şehsuvaroğlu 10. Şekerciler 11. Şirinler 12. Şişlioğlu 13. Şinanaylar 14. Şıhın Hafızlar 15. Şebciler 16. Şerefler 17. Şibşibler 18. Şoverler 19. Şatıroğulları

T) 1. Tabak Satılmışlar 2. Tabak Şıyh 3. Tabur Ağası 4. Tahmisler 5. Taharlar 6. Tarhanacılar 7. Tahtakaşıklar 8. Tahta Sakallar 9. Tahta Kılıçlar 10. Takkacılar 11. Tayyarzadeler 12. Takımcılar 13. Taslağın Zela 14.Tapucular 15.Tatarlar 16. Tavukçular 17. Tahta Yaruklar 18. Tek Bıyıklar 19. Tekkeşinler 20. Telisli Efe 21. Tefalikler 22. Terzi Kâmiller 23. Terk Çarklar 24. Tiftikçiler 25. Tilki Bekirler 26. Tığlı’nın Abdullah Çavuş 27. Tığlıoğulları 28 .Tıkırlar 29.Tıkır Kadılar 30. Trampetçiler 31. Titrekler 32. Tombullar 33. Tombul Memeliler 34. Tomtomlar 35. Tokonun Hakkı Efendi 36. Tomaklar 37. Toznocolar 38. Tuzcu Şakirler 39. Tüfekçibaşılar 40. Tütünoğlu 41. Türüdü 42. Törlek Şabanlar 43. Tülüler

U) 1. Uncuoğlu 2. Uykucular 3. Uzun Hocalar 4. Urgancıoğlu 5. Uzun Çavuşlar 6. Uzun Evliyalar

Ü) 1. Üç Etekler 2. Üç Karışlar 3. Üçkardeşler 4. Ünürlüler 5. Ünürlü Müftüler

V) 1. Vakıfağasılar 2. Varnalılar

Y) 1. Yağcılar 2. Yağızlar 3. Yahakçılar 4. Yampal Hocası 5. Yaralılar 6. Yavanoğulları 7. Yazıcılar 8. Yağcı Hacılar 9. Yeşillioğlu 10. Yılan Kırkanlar 11. Yoğurtçular 12. Yeni Zenginler 13. Yetimler 14. Yiğitbaşlar 15. Yöreciler 16. Yumaklar

Z) 1. Zadeler 2. Zakirağalar 3. Zarifler 4. Zaimoğulları 5. Zakir’in Hasan 6. Zedefler 7. Zencircizadeler 8. Zeyrekler 9. Zibidiler 10. Zıddımın Hacı Ali 11. Zıkkım Aliler 12. Zobacılar 13. Züferağalar 14. Zurnacılar

Yukarıda alfabetik sırayla verilen lakaplarda yer almayan hemşehrilerimiz, "metinkorgun@gmail.com" mail adresime not yazarlarsa, eksikleri de birlikte tamamlamış oluruz.